Ατοπική Δερματίτιδα: Είναι μόνο παιδική νόσος;
Για να αντιληφθεί κανείς τι είναι η ατοπική δερματίτιδα, θα πρέπει πρώτα να καταλάβει την έννοια της ατοπίας. Η λέξη ατοπία προέρχεται από το στερητικό «α» και την λέξη «τόπος», περιγράφοντας έτσι μία κατάσταση που δεν έχει συγκεκριμένο σύστημα ή όργανο που προσβάλλει, αλλά μία γενικότερη προδιάθεση αλλεργικών εκδηλώσεων με γενετική βάση. Εκδηλώνεται σε άτομα με προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό αλλεργικών παθήσεων, όπως το άσθμα, η αλλεργική ρινίτιδα ή/και επιπεφυκίτιδα και πολύ ξηρό δέρμα με τάση για εκζέματα.
Η δερματική εκδήλωση της ατοπίας είναι η ατοπική δερματίτιδα, μία χρόνια κνησμώδης και φλεγμονώδης δερματοπάθεια που εμφανίζεται συχνότερα σε παιδιά, αλλά και σε κάποιους ενήλικες. Στους πάσχοντες, η εξωτερική στοιβάδα του δέρματος έχει ελλιπή σύνδεση μεταξύ των κυττάρων που την αποτελούν, καθώς και έλλειμα στα φυσιολογικά λιπίδια του δέρματος, τα οποία συμβάλλουν στην περαιτέρω συνοχή των κυττάρων. Η βεβλαμμένη μορφή του δερματικού ιστού δεν μπορεί να εμποδίσει παράγοντες από το περιβάλλον να εισβάλλουν στο εσωτερικό του σώματος, είτε αυτοί είναι λοιμογόνοι (βακτήρια, ιοί, μύκητες), είτε αλλεργιογόνοι. Αυτό οδηγεί σε αυξημένες δερματικές λοιμώξεις, αλλά και υποτροπιάζουσες εκζεματικές εστίες. Παράλληλα, η έλλειψη συνοχής του δέρματος οδηγεί και σε διαδερμική απώλεια νερού, με αποτέλεσμα την ξηρότητα που παρατηρείται σχεδόν σε όλη την δερματική επιφάνεια.
Η ατοπική δερματίτιδα αποτελεί περίπου το 80% των δερματοπαθειών των παιδιών, όμως μπορεί να καλύπτει έως και το 10% των ενηλίκων με δερματική νόσο, ποσοστό που έχει αυξητική τάση τα τελευταία έτη.
Ανάλογα με την ηλικία έχουμε διαφορετικές εντοπίσεις της νόσου με κοινό παρονομαστή την συμμετρικότητα, το αίσθημα κνησμού και τον υποτροπιάζοντα χαρακτήρα των φλεγμονωδών εκδηλώσεων. Η δερματίτιδα μπορεί να είναι οξεία, υποξεία ή χρόνια. Στην οξεία μορφή, γνωστή και ως έκζεμα (από το εκ+ζέω) έχουμε εκροή υγρού των ιστών στην επιφάνεια του δέρματος, με αποτέλεσμα να υπάρχει νωπή εστία και κιτρινωπές κρούστες. Στην υποξεία είναι ξηρή η δερματική επιφάνεια και η απολέπιση είναι το κύριο χαρακτηριστικό. Στην χρόνια, η υποτροπή της νόσου έχει οδηγήσει σε πάχυνση και αλλαγή του χρώματος του δέρματος τοπικά.
Στην βρεφική ηλικία, οι εντοπίσεις αφορούν κυρίως το κεφάλι, τα μάγουλα και τις εξωτερικές επιφάνειες των χεριών και των ποδιών. Στα παιδιά, οι συχνότερες θέσεις είναι η έσω επιφάνεια της άρθρωσης του αγκώνα και του γόνατος, καθώς και ο λαιμός. Στους ενήλικες είναι οι περιοχές των άκρων ποδιών ή χεριών, αλλά και τα βλέφαρα, ενώ στην γενικευμένη μορφή έχουμε περισσότερο συμμετοχή των εκτατικών επιφανειών των άκρων.
Η διαχείριση της νόσου με τέτοια πληθώρα θέσεων και διαφορετικών εκδηλώσεων είναι μία πρόκληση για δερματολόγους και πάσχοντες. Η θεραπεία είναι ως επί το πλείστων εξατομικευμένη και εντοπίζεται σε τρείς μεγάλους άξονες: τον περιορισμό των λοιμώξεων, αν υπάρχουν, την αντιμετώπιση των εκζεμάτων και τέλος, την πρόληψη κατά την διάρκεια των υφέσεων, που θα αποτρέψει την εμφάνιση νέων οξέων επιπλοκών. Η σωστή διάγνωση, η διαδοχή των θεραπευτικών σχημάτων, αλλά και η υπομονή από μέρους των νοσούντων είναι το κλειδί για την επιτυχημένη διαχείριση του νοσήματος.
Αφού γίνει η αντιμετώπιση των επιλοιμώξεων με τοπική, συστηματική ή/και επεμβατική αγωγή και των εκζεμάτων ακολούθως με παρόμοια προσέγγιση από τον δερματολόγο, πολύ σημαντική είναι η φροντίδα του ατοπικού δέρματος κατά την διάρκεια των περιόδων όπου είναι φαινομενικά υγιές. Εξαιτίας της κατασκευής του, το ατοπικό δέρμα είναι πάντα εκτεθειμένο σε παράγοντες που οδηγούν στην παθολογία του. Τέτοιοι παράγοντες είναι το κρύο, η ζέστη, ο ιδρώτας, ο ξηρός αέρας, το stress, η επαφή με στενά ρούχα, μάλλινα ή συνθετικά υφάσματα, σκούρες βαφές ρούχων, ατμοσφαιρική ρύπανση, σκόνη, γύρη, ακάρεα κ.α. αλλεργιογόνα ή ερεθιστικούς παράγοντες. Η αποφυγή αυτών μπορεί να μειώσει τις υποτροπές της νόσου. Πιο σημαντικό ωστόσο είναι να γίνεται συνεχώς προσπάθεια αποκατάστασης της ελλιπούς δερματικής στοιβάδας.
Η χρήση σωστών ενυδατικών αναπληρώνει το έλλειμα δερματικών λιπιδίων και βοηθάει στην αποκατάσταση της φυσιολογικής λειτουργίας του δέρματος. Η ενυδάτωση θα πρέπει να είναι τακτική, η καθαριότητα θα πρέπει να γίνεται με καθαριστικά που δεν βλάπτουν τον επιδερμιδικό φραγμό, ενώ οποιαδήποτε νέα εστία θα πρέπει να αντιμετωπίζεται εγκαίρως, ώστε η χρήση φαρμακευτικής αγωγής να είναι η ελάχιστη δυνατή. Η συνθετότητα της ατοπικής νόσου και κυρίως της ατοπικής δερματίτιδας απαιτεί την συνεργασία γονέων, νοσούντων όλων των ηλικιών και δερματολόγων, προκειμένου να οδηγήσει σε μία καλή ποιότητα ζωής. Η γνώση και η εμπειρία που έχει αποκτηθεί πλέον μας κάνει αισιόδοξους για το παρόν και το μέλλον.
